قوی‌ترین آموزش اسیلوسکوپ در تعمیرات موبایل با مهندس مهدی روحی

📘 آموزش و یادگیری اسیلوسکوپ به زبان ساده

اگر در دنیای تعمیرات موبایل و الکترونیک فعالیت می‌کنید، یادگیری اسیلوسکوپ حتی اگر دستگاه را نداشته باشید، ضروری است. چون تحلیل مدار بدون شناخت این ابزار ناقص خواهد بود. در این مقاله با کمک آموزش‌های مهندس مهدی روحی، به ساده‌ترین شکل با اسیلوسکوپ آشنا می‌شویم.

🔌 اهمیت کانال‌ها در یادگیری اسیلوسکوپ

حتی اگر اسیلوسکوپ تک‌کاناله باشد، می‌توان سیگنال‌ها را تست کرد. اما برای پروتکل‌هایی مثل I2C و SPI وجود کانال دوم حیاتی است.
مثلاً یک کانال به دیتا و دیگری به کلاک وصل می‌شود تا بتوانید داده را مقایسه یا دی‌کد کنید. این موضوع را مهندس مهدی روحی در آموزش‌ها بارها تاکید کرده‌اند.

🔘 نحوه روشن کردن کانال ها

🔹 دکمه‌های کانال‌ها

دکمه‌های کانال‌های اسیلوسکوپ به‌وضوح با عنوان‌های CH1 برای کانال یک و CH2 برای کانال دو مشخص شده‌اند. فشردن هر یک از این دکمه‌ها باعث روشن شدن خود دکمه و کانال مرتبط با آن می‌شود. وضعیت روشن کانال‌ها بر روی صفحه نمایش اسیلوسکوپ قابل مشاهده است.

🔹 منوی فعال کانال

در زیر هر دکمه، عبارت MENU مشاهده می‌شود که نمایانگر فعال شدن منوی مربوط به همان کانال است. به این ترتیب، وقتی کانال روشن می‌شود، دستگاه منوی تنظیمات آن را به‌صورت خودکار نمایش می‌دهد و کاربر می‌تواند به تنظیمات کانال دسترسی پیدا کند. همچنین برای خروج از MENU و یا باز کردن آن به صورت دستی، کافی است دکمه (F0) را فشار دهید.

🔹 دکمه‌های F و کاربرد آن‌ها

دکمه‌هایی که با حرف F و شماره مشخص شده‌اند، برای انتخاب و پیمایش منوهای روی نمایشگر استفاده می‌شوند. به‌عنوان مثال، دکمه‌های F0، F1، F2، F3 این امکان را به کاربر می‌دهند که گزینه‌های مختلف منو را فعال کرده و بین بخش‌های مختلف منو جابه‌جا شود.

⚡ گزینه مهم Auto Set در یادگیری اسیلوسکوپ

کلید Auto Set یکی از پرکاربردترین بخش‌ها در یادگیری اسیلوسکوپ است. با فشردن آن، دستگاه به صورت خودکار سیگنال را دریافت می‌کند. اما همیشه دقیق نیست و باید تنظیمات دستی را هم بلد باشید.

🎛️ آشنایی با ولوم‌های VERTICAL و HORIZONTAL

روی دستگاه، بخش‌های VERTICAL و HORIZONTAL وجود دارند. ولوم‌ها این بخش سیگنال را در راستای عمودی و افقی جابه‌جا می‌کنند. همونطور که در تصویر زیر مشاهده می‌کنید، بخش HORIZONTAL و VERTICAL با رنگ و کادر بخصوص از همدیگه جدا شده اند و مجزا هستند.

🔹 ولوم‌های فشاری و علامت آن‌ها

علامتی که در شکل زیر مشاهده می‌کنید، طراحان بر روی برخی از کلیدها و ولوم‌های اسیلوسکوپ قرار داده‌اند. این علامت نشان می‌دهد که ولوم از نوع فشاری است و وقتی کاربر آن را فشار می‌دهد، عملکرد مشخصی اجرا می‌شود. در زیر بیشتر این علامت‌ها، عدد 0 درج شده است. این عدد بیان می‌کند که وقتی کاربر ولوم مربوطه را فشار می‌دهد، مقدار آن به حالت صفر باز می‌گردد.

🔹 ولوم‌های VERTICAL و پوزیشن (Position)

روی ولوم‌های بخش VERTICAL، عبارت پوزیشن (Position) نوشته شده است. این نشان می‌دهد که با فشردن این ولوم، پوزیشن (Position) یا حالت سیگنال به حالت صفر باز می‌گردد.

در مقابل، در پایین‌تر دو ولوم دیگر مشاهده می‌شود که هیچ علامتی ندارند؛ بنابراین این دو ولوم از نوع فشاری نیستند و عملکرد آن‌ها تنها با چرخاندن ولوم انجام می‌شود.(طبق تصویر زیر).

🔹 جهت حرکت خط سیگنال

ولوم پوزیشن (Position) بر روی اسیلوسکوپ با فلش‌های بالا و پایین مشخص شده و جهت حرکت خط سیگنال را نمایش می‌دهد. چرخاندن ولوم در جهت عقربه‌های ساعت به معنای حرکت خط سیگنال به سمت بالا است و چرخاندن آن در خلاف جهت عقربه‌های ساعت، خط سیگنال را به سمت پایین جابه‌جا می‌کند.

این عملکرد برای کانال دوم نیز مشابه است؛ یعنی اگر ولوم به سمت عقربه‌های ساعت چرخانده شود، خط سیگنال بالا می‌رود و در خلاف جهت عقربه‌های ساعت، خط پایین می‌آید.

🔹 یادگیری اسیلوسکوپ ساده اما تخصصی

این جزئیات یکی از مهم‌ترین بخش‌های آموزش اسیلوسکوپ توسط مهندس مهدی روحی است.

🔄 ریست کردن تنظیمات اسیلوسکوپ

هرگاه تنظیمات اسیلوسکوپ به هم بریزد و روش بازگرداندن آن مشخص نباشد، کافی است دکمه DEFAULT SETUP را فشار دهید. با این کار، دستگاه تمام تنظیمات را به حالت اولیه برمی‌گرداند و هر تغییر نادرست را حذف می‌کند. در نتیجه، دستگاه دوباره در وضعیت استاندارد آماده استفاده قرار می‌گیرد و کاربر می‌تواند از آن استفاده کند. (تصویر زیر دکمه DEFAULT SETUP را نشان می‌دهد).

📍 پروب اسیلوسکوپ و نحوه استفاده

طراحان پروب اسیلوسکوپ آن را به‌صورت فشاری ساخته‌اند. وقتی نوک پروب را فشار دهید، بخش چنگکی آن بیرون می‌آید و می‌توانید سیم را درون چنگک قرار دهید. سپس با رها کردن، چنگک سیم را به داخل می‌کشد، اتصال برقرار می‌شود و سیم به‌طور ایمن در جای خود ثابت می‌ماند.

🔹 حالت سوزنی

در شرایطی که نیاز به تست مستقیم نقطه یا قطعه‌ای خاص وجود داشته باشد، می‌توان بخش پلاستیکی نوک پروب را بیرون کشید تا سوزن اصلی آن نمایان شود. در این حالت اندازه‌گیری دقیق‌تر و مستقیم‌تری امکان‌پذیر خواهد بود.

🔹 روش حرفه‌ای و کاربردی

برخی از پروب‌های مولتی‌متر دارای سرهای قابل تعویض هستند. در این نمونه‌ها، تنها نوک پروب خاصیت رسانایی دارد و سایر بخش‌ها عایق می‌باشند. روی این پروب‌ها شیارهایی وجود دارد که خاصیت رسانایی دارند. وقتی چنگک پروب اسیلوسکوپ را فشار دهید و آن را به این شیارها متصل کنید، نوک تیزتر و بلندتری به دست می‌آورید و عملیات تست را با دقت و سهولت بیشتری انجام می‌دهید.

در دوره‌های یادگیری اسیلوسکوپ، مهندس مهدی روحی روش‌های حرفه‌ای و نوین کار با اسیلوسکوپ را آموزش می‌دهند.

📊 تست موج مربعی و مقیاس‌گذاری

با اتصال پروب به پایه تست تعبیه‌شده روی بدنه اسیلوسکوپ، یک موج مربعی پیش‌فرض روی نمایشگر ظاهر می‌شود. این موج به کاربر کمک می‌کند تا تنظیمات اولیه دستگاه را بررسی کرده و مقیاس‌های ولتاژ و زمان را به‌درستی بیاموزد. این مرحله یکی از مهم‌ترین بخش‌های یادگیری اسیلوسکوپ است، زیرا شناخت نحوه نمایش صحیح موج پایه‌ای‌ترین گام در کار با دستگاه محسوب می‌شود.

🔹 تنظیم ارتفاع و مقیاس زمانی

در تصویر مربوطه نمایشگر عرض موج را به‌درستی نشان می‌دهد، اما ارتفاع موج بیش از حد زیاد شده و بخشی از آن از قاب صفحه خارج شده است. نمایشگر مقدار «1V DC» را در پایین نشان می‌دهد؛ این مقدار بیان می‌کند که هر مربع عمودی معادل یک ولت است. در همین حال، محور افقی زمان را نمایش می‌دهد. دستگاه این محور را با نماد H (مخفف Horizontal) مشخص کرده است و در این نمونه روی 200µs (دویست میکروثانیه) تنظیم شده است. این مقدار مناسب است، زیرا شما می‌توانید شکل موج را به‌خوبی مشاهده کنید. (تصویر زیر)

در صورتی که ارتفاع موج بیش از حد باشد، می‌توان از دو روش برای اصلاح استفاده کرد:

1. جابجایی با ولوم Position: موج را در محور عمودی بالا یا پایین ببرید تا روی یک خانه مشخص قرار بگیرد و بتوانید شکل آن را به‌طور کامل ببینید.
2. تغییر مقیاس ولتاژ با Volts/Div: با کاهش یا افزایش این مقدار، ارتفاع موج کوچک‌تر یا بزرگ‌تر می‌شود. به‌عنوان نمونه، اگر مقدار را از ۱ ولت در هر خانه به ۲ ولت در هر خانه افزایش دهید، هر خانهٔ عمودی برابر با ۲ ولت خواهد شد و شما شکل موج را متناسب‌تر مشاهده خواهید کرد. حتی اگر مقدار را روی ۵ ولت در هر خانه قرار دهید، موج کوچک‌تر ولی همچنان همان موج خواهد بود؛ تنها مقیاس تغییر کرده است. (تصاویر زیر مقیاس های 2 ولت و 5 ولت را نشان میدهد).

🔹 نکته تکمیلی

در این مرحله ولوم SEC/DIV را تغییر ندهید؛ چون وقتی روی ۲۰۰ میکروثانیه ثابت می‌ماند، فقط شکل و ارتفاع موج تغییر می‌کند و شما می‌توانید داده‌ها را دقیق‌تر مقایسه کنید. در حقیقت، کار اصلی شما در این بخش مقیاس‌گذاری صحیح دامنه ولتاژ است، نه تغییر در محور زمان.

این تمرین ساده، یکی از بهترین روش‌ها برای درک اولیه عملکرد اسیلوسکوپ و تسلط بر تنظیمات پایه آن است؛ روشی که مهندس مهدی روحی در دوره‌های آموزشی خود به‌طور کامل آموزش می‌دهد.