سلف موبایل — تفاوت با بید فریت و نکات نقشه‌خوانی
یک راهنمای کامل و عملی درباره سلف موبایل برای تعمیرکاران و علاقه‌مندان: از مفهوم اندوکتانس تا کاربرد عملی در مدارهای صدا و پاور — بخشی از دوره مهندس مهدی روحی.
در این مقاله به طور جامع به موضوع سلف موبایل می‌پردازیم و آن را در مقابل قطعه‌ای که اغلب با نام بید فریت شناخته می‌شود، قرار می‌دهیم.
هدف این است که شما به‌عنوان تکنسین تعمیرات موبایل یا خواننده‌ای که در جستجوی دانش کاربردی است، تفاوت‌ها را کاملاً متوجه شوید،
بتوانید قطعه را در شماتیک تشخیص دهید، آن را اندازه‌گیری و تست کنید و در نهایت تصمیم درستی موقع تعمیر یا عیب‌یابی بگیرید.
این مطلب بخشی از آموزش‌های رایگان مربوط به دوره مهندس مهدی روحی است و مثال‌ها به زبان ساده و از روی نقشه‌های واقعی شرح داده شده‌اند. 😊
🎥 ویدیو فرق سلف با بید فریت
برشی از دوره تخصصی آموزش تعمیرات موبایل مهندس روحی به صورت رایگان
سلف چیست؟ — تعریف و رفتار پایه
سلف (Inductor) یا آنچه در فارسی معمولاً سلف خوانده می‌شود، یک قطعه الکترونیکی است که از یک سیم‌پیچ (کوئیل) روی یک هسته ساخته شده است.
در مدارهای موبایل هرگاه از واژه سلف موبایل استفاده می‌کنیم، معمولاً منظور همین اینداکتورهای کوچک SMD است که قابلیت ذخیره انرژی به صورت میدان مغناطیسی را دارند.
وقتی جریان از سیم‌پیچ عبور می‌کند، میدان مغناطیسی حول هسته شکل می‌گیرد.
این میدان نسبت به تغییرات جریان مقاومت نشان می‌دهد — یعنی در مقابل تغییرات ناگهانی جریان مخالفت می‌کند.
مقدار مقاومت این رفتار با مقدار اندوکتانس (L) سنجیده می‌شود که واحد آن هانری (H) است.
در نقشه‌ها معمولاً با حرف L نشان داده می‌شود.
انواع سلف در موبایل — اینداکتور یا بید فریت؟
در موبایل دو نوع قطعه‌ای که ممکن است در شماتیک با نماد شبیه بهم نشان داده شوند وجود دارد:
| نوع | ویژگی | واحد/نمایش |
|---|---|---|
| سلف (Inductor) | دارای سیم‌پیچ و هسته (معمولاً فریت یا آهنی)، ذخیره انرژی مغناطیسی، اندوکتانس مشخص | هانری (H) — نمایش در نقشه با L |
| بید فریت (Ferrite Bead) | هسته فریت با مسیر عبوری، خاصیت تضعیف فرکانسی و تبدیل انرژی فرکانسی به گرما، جهت فیلتر کردن نویز | اهم (Ω) در فرکانس مشخص — گاهی با حرف B یا همان L در نقشه |
دقت کنید: بید فریت اندوکتانس (L) قابل توجهی ندارد چون سیم‌پیچ مستقل ندارد؛ آنچه اهمیت دارد امپدانس در فرکانس‌های بالا است (مثلاً ۶۰۰Ω/100MHz). بنابراین نباید صرفاً از روی نماد فرض کنیم همه قطعاتی که شبیه سلف هستند، اینداکتور هستند.
قانون لنز، اندوکتانس و دلیل نامگذاری
قانون لنز می‌گوید که هرگاه میدان مغناطیسی تغییر کند، یک نیروی محرکه الکتریکی القا می‌شود که جهت آن به‌گونه‌ای است که با تغییر اولیه مخالفت کند. همین رفتار پایه‌ی اندوکتانس است. مقدار اندوکتانس با حرف L نمایش داده می‌شود (درست است که حرف i معمولاً برای جریان به کار می‌رود؛ بنابراین برای اندوکتانس از حرف L برگرفته از LENZ استفاده شد).
واحد اندازه‌گیری اندوکتانس هانری (H) است و در مقیاس‌های موبایلی معمولاً در مایکروهانری (µH) یا نانوهانری (nH) بیان می‌شود. مثال: قطعه‌ای با مشخصه 1µH یعنی یک میکروهانری.
تفاوت‌های عملی سلف در تعمیرات موبایل — چرا فرق مهم است؟
جمع‌بندی کوتاه و عملی: اگر شما یک قطعه را به اشتباه سلف فرض کنید و قصد لحیم‌کاری یا جایگزینی داشته باشید، ممکن است نتیجه‌ای غیرمنتظره بگیرید. در نقشه‌ها بعضی سازندگان بید فریت را با نماد سلف نمایش می‌دهند. در این مواقع باید به قسمت الکتریکال پارت یا لیبل قطعه مراجعه کنید (مثلاً L800) و مشخصات آن را سرچ کنید تا بفهمید INDUCTOR-SMD است یا CORE-FERRITE BEAD.
مثال عملی: اگر در مسیر میکروفون یا اسپیکر نویز RF داریم، احتمالاً یک بید فریت در مسیر گذاشته شده تا نویز را به گرما تبدیل و حذف کند. اما اگر هدف شما ذخیره‌سازی انرژی یا فیلترینگ سلفی است، از اینداکتور استفاده می‌شود.
نمادها در شماتیک — یک چک‌لیست نقشه‌خوانی
- اگر روی نقشه قطعه با L مشخص شده، ابتدا عدد قطعه (مثلاً L800) را یادداشت کنید.
- به بخش الکتریکال پارت (Electrical Part) یا BOM مراجعه کنید: قطعه را سرچ کنید و سمت راست ممکن است نوشته باشد
INDUCTOR-SMDیاCORE-FERRITE BEAD. - عدد سمت چپ را در گوگل سرچ کنید. اگر مشخصه به صورت اهم در فرکانس ذکر شده بود (مثلاً 600Ω/100MHz) — این بید فریت است؛ اگر مقدار به هانری اشاره داشت (مثلاً 1µH) — اینداکتور است.
در الکتریکال پارت معمولاً با عبارت‌های
INDUCTOR-SMD
یا
CORE-FERRITE BEAD
مشخص می‌شود.
چگونه سلف موبایل را تست کنیم؟ — LCR متر و تست در مدار
تست سلف یا بید فریت به صورت زیر انجام می‌شود:
-
- برای اینداکتور: از LCR متر روی حالت اندوکتانس (L) استفاده کنید و در فرکانس مناسب مقدار را بخوانید (مثلاً 1µH). در صورت امکان سلف را از مدار جدا کنید تا مقدار واقعی اندازه‌گیری شود.
- برای بید فریت: چون اندوکتانس مشخصی ندارد، به مشخصه امپدانس در فرکانس معیار (مثلاً 100MHz) توجه کنید. یک بید فریت سالم ممکن است مثلاً 100Ω/100MHz یا 600Ω/100MHz داشته باشد.
- تست در مدار: اگر نمی‌توانید قطعه را جدا کنید، مقدار خوانده شده را با مقدار مرجع مقایسه کنید؛ تغییرات زیاد یا صفر شدن نشان از خرابی (قطع‌شدگی) یا اتصال داخلی اشتباه دارد.
توجه: اندازه‌گیری‌های فرکانس بالا با تجهیزات دقیق‌تر (آنالایزر شبکه یا LCR مترهای با فرکانس بالا) قابل اطمینان‌تر است.
نمونه تصویری از LCR متر برای تست سلف و بید فریت در موبایل
کاربردهای عملی سلف در تعمیرات موبایل
در ادامه برخی از کاربردهای معمول سلف موبایل و بید فریت را به همراه مثال‌های نقشه‌خوانی نام می‌بریم:
- مسیر پاور: برای فیلترینگ و جلوگیری از تداخل بین بخش‌های مختلف تغذیه از اینداکتور استفاده می‌شود.
- مسیر صوتی (میکروفون / اسپیکر): بید فریت‌ها برای حذف نویز RF بین مسیر صدا و باقی مدار قرار می‌گیرند تا صدا تمیز بماند.
- بخش RF و آنتن: اینداکتورها نقش تعیین‌کننده‌ای در تطبیق امپدانس و فیلترهای RF دارند.
مثال: اگر در مسیر میکروفون نویز بالای فرکانس شنیدید، احتمالاً یک فرکانس مزاحم وارد مسیر شده؛ در این‌جا بید فریت با مشخصه امپدانس در آن فرکانس، نویز را جذب و به گرما تبدیل می‌کند.
جدول مقایسه: Inductor vs Ferrite Bead
| ویژگی | سلف (Inductor) | بید فریت (Ferrite Bead) |
|---|---|---|
| ساختار | سیم‌پیچ روی هسته | هسته فریت با مسیر عبوری (بدون سیم‌پیچ) |
| خاصیت | اندوکتانس و ذخیره انرژی مغناطیسی | افزایش امپدانس با افزایش فرکانس، جذب نویز |
| واحد | هانری (H) — µH, nH | اهم در فرکانس مشخص (Ω/f) |
| کاربرد رایج | فیلترینگ، ذخیره انرژی، تطبیق امپدانس | حذف نویز RF در مسیرهای حساس مثل میکروفون |
نکات پایانی برای تکنسین‌ها
- همیشه عدد قطعه (مثل L800) را سرچ کنید و به بخش توضیحات آن در الکتریکال پارت یا دیتاشیت مراجعه کنید.
- اگر مقدار به µH اشاره دارد — با سلف روبه‌رو هستید؛ اگر مقدار به Ω/f اشاره دارد — بید فریت است.
- در مسیر میکروفون یا اسپیکرها، بید فریت می‌تواند نویز را کاهش دهد؛ در صورت وجود نویز، این قطعه را بررسی کنید.
- در تست‌های میدانی، داشتن یک LCR متر و یک فیلتر/آنالایزر ساده کمک بزرگی است.
این بخش‌ها بخشی از متریال آموزشی دوره آموزش تعمیرات موبایل مهندس مهدی روحی هستند که با تمرین و کار عملی در کارگاه به مهارت بدل می‌شوند. 🔧📚
این فقط بخش کوچکی از دوره بود!
آنچه دیدید تنها نمونه‌ای کوتاه از آموزش‌های مهندس روحی بود.
در دوره سه‌بعدی تعمیرات موبایل به‌روزترین روش‌ها و کامل‌ترین سرفصل‌های آموزشی
به سبک کاملاً کاربردی ارائه می‌شود تا شما هم به یکی از تعمیرکاران حرفه‌ای و به‌روز کشور تبدیل شوید.
نکات روزانه تعمیرات موبایل در اینستاگرام
مقاله‌ای که همین حالا مطالعه کردید، تنها بخش کوچکی از مجموعه مطالب رایگان ماست.
در پیج مهندس مهدی روحی، آموزش‌های مهندسی معکوس، تحلیل شماتیک‌های موبایل و تعمیرات پیشرفته
با رویکرد علمی و عملی به صورت رایگان و مستمر منتشر می‌شوند تا شما را در مسیر تبدیل شدن به یک تکنسین حرفه‌ای همراهی کنند.
برای دسترسی به همه آموزش‌ها و نکات روزانه، پیج ما را دنبال کنید:
مقالات رایگان تعمیرات موبایل
در این بخش، مجموعه‌ای از مقالات کاربردی تعمیرات موبایل را به صورت دسترسی آزاد منتشر کرده‌ایم.
این مطالب شامل آموزش‌های شماتیک‌خوانی، مهندسی معکوس، عیب‌یابی
و تکنیک‌های پیشرفته تعمیرات موبایل هستند تا دانش شما را به سطح حرفه‌ای ارتقا دهند.
برای مشاهده همه مقالات تخصصی، روی لینک زیر کلیک کنید:
